Een screenreader is software die je helpt om te werken met een computer, smartphone of tablet als je blind of slechtziend bent. Omdat je je scherm niet goed of helemaal niet kunt zien, leest de screenreader voor wat er op het scherm staat. Het gaat dan niet alleen om teksten, maar ook om knoppen, menu’s en andere onderdelen waarmee je kunt navigeren.
Zelf gebruik ik dagelijks screenreaders om te mailen, te internetten en teksten te schrijven. Het fijne is dat je als gebruiker veel controle hebt over wat er voorgelezen wordt en hoe snel dat gebeurt. Sommige screenreaders werken samen met een brailleleesregel, waardoor je naast luisteren ook kunt voelen wat er op het scherm gebeurt.
Waarom een screenreader handig is voor blinden en slechtzienden
Als je niet goed kunt zien of helemaal blind bent, is een screenreader een belangrijk hulpmiddel om zelfstandig te blijven functioneren. Of je nu studeert, werkt, nieuws leest of je boodschappen online wilt bestellen: een screenreader maakt dat allemaal mogelijk. Het geeft je de vrijheid om digitaal mee te doen, op je eigen manier en in je eigen tempo. Je hebt geen hulp van anderen nodig om een website te bezoeken of een formulier in te vullen. En het mooie is: er bestaat voor vrijwel elk apparaat wel een geschikte screenreader.
Als je nog wat restvisus hebt, is een screenreader niet altijd de beste keuze. Misschien past vergrotingssoftware dan beter bij je manier van werken. In het begin kan het best wennen zijn om met een screenreader te werken. Het vraagt oefening om te leren navigeren met sneltoetsen en commando’s. Soms is ook niet alle software of elke website even goed toegankelijk voor screenreaders, waardoor je tegen beperkingen aan kunt lopen. Toch zijn er vaak wel oplossingen te vinden, en met wat ervaring merk je snel wat wel of niet goed werkt voor jou.
Welke screenreaders zijn er beschikbaar?
Er zijn verschillende screenreaders op de markt, en het hangt af van je apparaat en voorkeuren welke voor jou het beste is. Voor Windows is JAWS een bekende keuze, vooral onder gevorderde gebruikers. NVDA is een gratis alternatief dat verrassend krachtig is en goed werkt met veel programma’s. Voor de Mac en iPhone zit VoiceOver standaard ingebouwd. VoiceOver werkt ook goed samen met een brailleleesregel. Android-gebruikers maken meestal gebruik van TalkBack, dat in de afgelopen jaren sterk is verbeterd.
Elk programma heeft zijn eigen voor- en nadelen, maar ze bieden allemaal de kernfunctie: toegang tot je scherm, op jouw manier.
Wat is de beste screenreader voor jouw situatie?
De beste screenreader is degene die past bij jouw wensen, ervaring en het apparaat dat je gebruikt. Werk je veel met Microsoft Word of Excel, dan is JAWS erg krachtig. Zoek je een goede gratis oplossing, dan is NVDA een uitstekende keuze. Gebruik je een iPhone of iPad, dan krijg je met VoiceOver meteen toegang tot alle functies van het apparaat. Hetzelfde geldt voor Android met TalkBack. Het is slim om verschillende screenreaders uit te proberen en te kijken welke het beste voelt.
Tips voor gebruik van een screenreader
Oefening maakt echt het verschil. Begin met eenvoudige handelingen en bouw het stap voor stap uit. Leer sneltoetsen, want die maken het werken sneller en makkelijker. Gebruik een koptelefoon als je veel in een drukke omgeving werkt. Vergeet niet dat veel organisaties voor blinden en slechtzienden je kunnen helpen bij het leren gebruiken van een screenreader. Denk bijvoorbeeld aan Koninklijke Visio of Bartiméus.
Waar je meer informatie kunt vinden over screenreaders
Wil je meer weten of hulp krijgen bij het gebruik van een screenreader? Dan kun je terecht bij gespecialiseerde organisaties. Bartiméus en Koninklijke Visio bieden trainingen, advies en ondersteuning. Ook zijn er online handleidingen en instructievideo’s te vinden, bijvoorbeeld via YouTube of de websites van de screenreaders zelf.
Daarnaast kun je contact opnemen met andere blinden en slechtzienden die al langer met screenreaders werken. Zij weten vaak uit ervaring wat goed werkt en wat minder handig is. Bezoek de Blindfluencers-community als je hier vragen over hebt.
